Fra Corpus Scriptorum Muzarabicorum, Bind 2, side 363-369.
Tilbage til oversigten!
| 1 Vno codice Ouetensi olim opera Eulogii seruabantur, de quo Petrus Pontius episcopus Placentinus: 'Edendi cupidus operam dedi, ut quam primum exemplar ipsum, quod mihi Ouetenses benigne commodauerant, describeretur. Id magno nobis et domesticis nostris labore constitit; Gothicis enim litteris scriptum cum esset, nisi longo usu legi multa non poterant. Adde incredibilem codicis uetustatem, qui cum aliis, quos ante sexcentos paene annos scriptos fuisse constabat, collatus, paucis retro annis illi prorsus scripti fuisse uidebantur. | |
| 2 Tanta erat uetustas et priscorum characterum atque membranae et ipsius etiam compaginationis manifesta differentia. Quod quemadmodum ad codicis fidem et auctoritatem multum habuit momenti, ita ad describendum ingentem attulit difficultatem'. | |
| 3 Editionem principem {Diui Eulogii Cordubensis, Martyris, Doctoris et electi Archepiscopi Toletani opera, Compluti, 1574) scholiis locupletauit Ambrosius de Morales; ex eo pendent omnes abhinc editores, Sacra Bibliotheca sanctorum patrum, Parisiis (per Margarinum de la Bigne), 1589, IX, c. 769-922 (Mem. sanct.), Schott (Hispania illustrata, Francofurti, 1608, IV, p. 237 sqq.), Lorenzana (Sanctorum patrum Toletanorum opera, Matriti, II, p. 423 sqq.; inde PL, 115, c. 735 sqq.), A. S. Ruiz (Obras completas de S. Eulogio, Cordoba, 1959). De Eulogio praeter ea quae de Albaro tractantes laudauimus, cf. J. Perez de Urbel, S. Eulogio de Cordoba, Madrid, 1928, E. P. Colbert, The martyrs of Cordoba (850-59), Washington, 1962, F. Russo, Enc. Catt., V (I950), c. 808, E. P. Colbert, New Cath. Enc., V (1967), p. 631. | |
| 4 SANCTI EULOGII MEMORIALS
SANCTORUM,
EPISTULA EULOGII AD ALBARUM CORDUBENSEM Carissimo in Domino Iesu Xpo fratri meo Albaro Eulogius Olim, mi frater, tranquillitate uegetatus domestica et pacatis familiaribus curis cuncta mihi commodius prosperabantur. Verum dum subito omnes ex martyrio beati Isaac turbaremur totaque urbs tantae (364) rei nouitatem stupesceret, coepere omnes tam clerici quam laici magnanimiter colere quod actum est summoque honore tanti praedicatoris extollere constantiam. Sed dum coalescens calor diuinus multos incenderet ageretque cateruas fidelium in forum descendere ac praemissa fidei confessione hostem ecclesiae detestari, ilico iracundia tyranni saeuientis omnes exterriti inaudita uersibilitate sententias mutant, detrahunt, maledicunt auctoresque magni sceleris esse et eos qui talia agunt et qui eis fauent annuntiant, paucis admodum, sicut ipse non nescis, talium sacrilegio sequestratis, qui primam sententiam suam nullatenus a uenerabilitate sanctorum immutauerunt. |
De helliges ihukommelse af den hellige Eulogius.
Eulogius' brev til Alvarus fra Cordoba. Eulogius til sin kæreste broder i vor Herre Jesus Kristus. Kære broder! I gamle dage kunne jeg bedre trives ved den hjemlige stille ro og de familiemæssige fredelige sysler. Men da pludselig vi alle og hele byen blev opskræmte ved den salige Isaks martyrium, begyndte alle, både klerke og læge, modigt at dyrke det, der var sket, og med den største ærefrygt at prise en så stor prædikants udholdenhed. Men da den guddommelige iver blev bestyrket og optændte mange og fik de troendes skare til at gå ned på torvet og aflægge deres trosbekendelse, som fornægtede kirkens fjende, da blev alle skræmte af tyrannens rasende vrede og ændrede mening i kraft af et uhørt vendekåberi, trak sig tilbage, udstødte forbandelser imod dem og hævdede, at de [martyrerne] var ophavsmænd til en stor forbrydelse, både de, der gjorde noget sådan, og de, der tilsluttede sig, idet der dog var nogle få, som på en måde, som du nok selv véd, vendte sig imod dette blasfemi, idet de ikke på nogen måde ville lave om på den mening, de først havde, af ærefrygt for de hellige. |
| 5 Qua de re nisus sum huic insistere operi et pro captu uirium, Domino adiuuante, succinctam huius mediocritatem formare libelli, ut suum de nobis reddens futuris generationibus testimonium aut mendacii infamiam aut laudis ab eis susciperem titulum, cum nos obtentu eius praemium defensoris iustitiae nihilominus a Domino speremus accipere. | |
| 6 Quod opus iam paene expeditum, cum me furibunda optio praesidalis horribilibus carceribus applicaret, turbata omni familia mea irruptione satellitum, ut erat chartulis et pittaciis diuersis dispositum, arbitratus sum quod per uaria fuisset dispersum. Sed illud tunc Domino conseruante, nunc inter angustias carcerales ipso demum iuuante non solum perfici, uerum etiam alibi transcribi promeruit seseque non prius alteri quam tibi innotesci elegit, quia ceteris magis non audet publicari quam nolit, ne detrahendi occa-sionem inculta materies aduersariis praebeat, ne ridiculum oratio impolita perosis exhibeat. | |
| 7 Hinc ad te, frater carissime, arbitrum scientiolae meae iustissimum, opus ipsum uilibus adhuc membranis digestum primo procuraui transmittere, ut fraterno elimatum iudicio si probaueris, pateat; si reprobaueris, taceat, ac deinceps tunc iam illabili gressu cuneos susurronum armata dextera scindat et ad fideles suos uictoriando accedat, ut simplici exhortatione catholicum imbuens gregem quidquid gloriae promeruerit uestris laudibus admitattur uestraeque parti tota eius benedictio applicetur. | |
| 8 Sin uero turbinibus suae obuolutum segnitiae silentio eum decreueris perenni sopire, nullus mutum irridere, nemo tacentem poterit infamare. Unde quaeso serenitatem uestram ut intuitu caritatis, qua utrique inconuulsibiliter copulamur, electione arbitrii nostri hoc opus Memoriale sanctorum uocatum percurrendo emendetis, recensendo excolatis, et si nominis sui meritum geret, uestro testimonio roboretis, ita cum eisdem ipsis, de quibus loquimur, sanctis adscripta nominis uestri memoria in caelesti pagina gaudeatis, dum mihi uel in ultimo angulo paradisi gratia interuentus eorum situm praestiterit quiescendi. Amen. Uale in Domino lesu Xpo, serenissime frater. (365) | |
| 9 RESCRIPTUM ALBARI AD EULOGIUM
Reuerentissimo patri Eulogio Albarus . Repriorasti, mi domine, emolumenta priorum et anteriorem iamque obliteratum fulgorem catholicum ceu fontem obturatum uitae aeternae saturum ex Iesu pectore scaturientibus profluens uenis reserasti fidelibus uniuersis. Ille enim qui aetatis nostrae huius miseratus errorem athletarum suorum occultum propalauit agonem, ipse magnum prae omnibus inspirauit doctorem, quem talium uerissimum accingeret laudatorem. Uigore nempe aethereo, non mundiali caduco accinctus et eloquentia pariter diuina humanaque ornatus et in hortatione martyrii primus accurris et in defensione ecclesiae ante alios milites palaestrae aeternae desudans, bella Domini proelians, prae cunctis adsurgis. |
|
| 10 Uere namque ille spiritus corda uestrae prudentiae tetigit, qui olim missus apostolis ecclesiam diuersis donis ornauit; et qui heroas, de quibus loquimur, armauit ad pugnam, aptauit ad gloriam et ad perennem perduxit coronam, ipse fidei uestrae constantiam ac linguae dissertae facundiam seu sapientiae profluentem doctrinam plus solito acuens in rebus sibi placitis eo dogmatis imbuit munere quo sibi notum est soli placere. Et licet philosophica dictio et Tulliani fontis redundans oratio trimodum illud loquendi genus pro insita naturali cautela retentet, tamen maiori laude habendum est quod apostolico more digestum est. | |
| 11 In uno enim et paruo, ut uidetur, uolumine et lumen inenarrabile prefers caeli et uenustatem sermonis non medie repraesentas humani, dum et oratorum florem adspergis rhetoricum et porrigis legentibus cibum diuinum. Tibi lacteus Liuii subditur amnis, tibi dulcis cedet illa saecularis lingua Catonis, feruens quoque Demosthenis ingenium et diues Ciceronis olim eloquium floridusque Quintilianus et dudum praeconatus stylo in rebus perditis et caducis et labilis aeui rotatu decursis omnisque mille generibus exculta doctrina comparata luculentissimo operi obsoleta est et infecta. Terrestris quippe nitor aequiparatur ex nulla parte caelesti et immortale ingenium immortali extollitur laude. Nescit namque finiri cum saeculo quod collatum est dono superno. Bonus enim homo de bono thesauro profert ea quae bona sunt et doctus a Deo scriba de thesauro Dei profert noua et uetera, de quibus summi Patris regat familiam. (n11) (366) | |
| 12 Ornasti, mi sanctissime, nostrae aetatis ultima tempora et secuturis generationibus odorem nectareum propinasti, ut a generatione in generatione nostra aetas laudetur et nomen tuum redoleat in uniuersis finibus terrae. Nec uigor diuinus humano praeconio indiget et quod per se extat laudabile haud dubium quin in prima gloriosum sit facie. Pulcher enim, mox ut uidetur, licet a longe uideatur, amatur et ignicomus centri uiator, confestim ut oritur, caeli oculus comprobatur nec operoso indiget uisu, qui non uidentibus oriendo praebet aspectum. | |
| 13 Quod uero humilitati seruiendo meo subdis iudicio quod diuino instruxisti oraculo, licet ob nostram aedificationem tua dicta inficias et satius ueritatem a suo tramitis gressu in obliquum mergas, tamen cauendum est iterum ne, dum humilitati nimium seruis, infringas iudicium ueritatis, dum infimum et quem tu inscium multoties comprobasti tantae materiae superponis et pretiosum a uili non solum non secernis, sed quod magis est uerendum, ceno limoque inuoluis. Uerum quia nostrae censurae, quae nulla est, hunc tacendum publicandumue iniungis, patienter perfer nostram sententiam et ipsum codicem sidereo splendore coruscum ad multorum remedium solida, si dici fas est, litteris in aeternum. | |
| 14 Egisti autem, beatissime pater, carmen sonorum, quo mortis metus excantatus effugiat et antiqua glacie duratus animae stupor frigusque pellatur, quo calor uitae et ignis ille deificus, quem Xps uenit mittere, ardeat et extincti carbones uel corpora mortua flante ex quattuor partibus mundi spiritu uiuant et lumen Arabico dolo extinctum recipiant. Macte uirtute, macte gloriae semper habendus, qui non solum linguae in laudibus confessorum soluisti officium, uerum etiam ob oris gratiam in praemium confessorum ex parte sentis supplicium et inter saeua claustra et arcta custodiae uerbum regni serens feliciori polles uictoria. Praeconandus saeculis uniuersis qui et in suppliciis positus linguam non cohibet et pro omnibus solus non tacet. Splendesce et ampliori lumine, quo fulges, claresce, quia reposita tibi sunt praemia et centuplicata te manet corona, nosque tuo suffragio, quo semper fouisti, tuere. | |
| 15 DIVI EULOGII
IN PRIMUM LIBRUM MEMORIALES SANCTORUM
PRAEFATIO
1. Ego quidem uolumen hoc Memoriale sanctorum appellans illis tantummodo ascysteriis commentaueram, e quibus prior ille monachorum globus ad resistendum mendacissimo uati processerat. Sed postquam ex urbibus, uiculis, oppidiculis et castellis certatim proruere ad hoc certamen uiros ac mulieres cognoui neque quemquam uereri praesidis (367) tribunal comperi, sed omnes pro testamento et legibus Dei nostri mortem incunctanter elegisse conspexi, uniuersis illud ecclesiis supra solidissimam petram fundatis dicaui, ut tantum haberent cuncti de triumpho eorum suae consolationis et gloriae exemplum et gaudium, quantum fuit illos ex diuersis locis uenisse et in exemplum totius ecclesiae discrimina passionum subisse. |
Den guddommelige Eulogius' fortale til den første bog af
"De hellige ihukommelse".
1. Når jeg kalder dette bind De helliges ihukommelse, så har jeg kun opfundet disse anmasselser (?), ud fra det, som denne munkenes masse først drog frem for at sætte sig imod spåmandens løgn. |
| 16 2. Sed reor quod inter ipsos haud dubie principatum obtinet sanctus Isaac monachus, qui prior e Tabanensi coenobio in forum descendens iudicem adiit atque his uerbis eum aggreditur: 'Uellem', inquit, 'iudex, cultor fidei strenuus fieri, si modo tu non differres ordinem rationemque eius mihi exponere'. | 2. Men jeg tror, at den hellige munk, Isak, uden tvivl opnår førsteprisen, han, som først var i Tabanos klostret, men så trådte åbent frem for dommeren og henvendte sig til ham med disse ord: "Jeg vil gerne, kære dommer, styrkes i gudsdyrkelsens tro, hvis blot du ikke vil tage mig det ilde op at forklare mig dens orden og begrundelse". |
| 17 Cui cum libenter quasi iam tirunculo fidei suae credituro iuueni inflatis buccis, turgenti gutture crepitantia infra caua palati uerba institutionis lingua fallax proferret, sectae huius auctorem Mahomad fore praedixit, qui angeli Gabrielis magisterio illustratus uerbum prophetismi ab Altissimo nationibus relaturus accepit, legem instituit, paradisum disseruit regnumque caelorum plenum epulis et fluxibus feminarum edocuit. | Og da han tjenstvillig som en troens rekrut troede, at han kunne opflaske den unge mand med sine opblæste ord, og det bedrageriske sprog frembragte institutionens ord med svulmende stemmeføring og med hvælvet gane, at denne sekts ophavsmand, Muhammed, havde fået foresagt dem, han, som med englen Gabriels hjælp var blevet oplyst og havde fremlagt de profetismens ord fra den allerhøjeste for folkene, han havde modtaget, at han havde indstiftet loven, at han havde hævdet og lært, at paradiset og himmeriges rige var fuldt af festmåltider og flokkevis af kvinder. |
| 18 Sed et alia plura, quae hic disponi perlongum est, ex ritu prouano arbitrio prosequente, protinus ephebus ille uenerabilis monachus, ut erat apprime litteris Arabicis imbutus, Arabice dans illi responsum 'Mentitus', ait, 'est uobis —ita maledictionibus tabescat diuinis—, qui tanto scelere implicates tantorum agmina perditorum inuasit secumque inferorum barathro mancipauit. | Men også meget andet, som jeg har udeladt, eftersom det er for omfattende, men som skulle svare til den tomme gudsdyrkelse, men da gav ynglingen, denne ærværdige munk, ham svar på arabisk, eftersom han var oplært i de arabiske skrifter: "Han har løjet for jer -- således opløste han de guddommelige forbandelser -- han, nemlig, som ved en så stor forbrydelse har ført en skare af så mange fortabte frem og sammen med sig selv overgivet dem til helvedes dyb. |
| 19 Ille etenim daemonio plenus, daemonicis fauens praestigiis, letale morbidis propinans poculum aeternae perditionis luet interitum. Quare uos scientia praediti a talibus non abdicatis periculis? Quare non renuntiantes ulcus pestiferi dogmatis perennem fidei Xpianae euangelicam sospitatem optatis?'. | Han var nemlig besat af en dæmon, fuld af djævelsk blændværk, og i dødelig sygdom drak han dem til med et bæger af evig fortabelse, og det bøder han for med sin undergang. Hvorfor vil I ikke frasige jer farerne ved påstande om den slags? Hvorfor vil I ikke give afkald på de pestbærende trossætningers sår og i stedet ønske jer det vedvarende frelsebringende evangelium fra den kristne tro?" |
| 20 3. Haec et his similia ore pudico, summis reuerentiae ausibus uiribusque lingua peracuta beato disserente Isaac, stupore nimio iudex turbatus ac ueluti amens effectus ubertim lacrimasse perhibetur, et quadam mentis hebetudine occupatus uix potuisse fertur exprobranti se monacho respondere. | 3. Disse og lignende ting foredrog den salige Isak med frimodig mund og den højeste ærbødigheds forvovne kræfter i et meget nøjagtigt sprog, men ikke desto mindre blev dommeren slået af forundring og kunne ude af sig selv, som han var, næsten ikke holde tårerne tilbage, og opfyldt af en slags sindets sløvhed kunne han knap nok holde ud at svare munken bebrejdende. |
| 21 Sicque manu extensa faciem eius uerberanti confestim monachus dixit: 'Consimilem imagini Dei uultum audes ferire? Uide qualem propter hoc redditurus sis rationem'. Idcirco a consedentibus secum sapientibus deprehensus arguitur quod grauitatis censoris oblitus leuiter per semet ipsum ad caedendum martyrem egerit, et praesertim quia secundum legum suarum sententiam is qui pro crimine dignus est mori nullius poenae conuiciis lacerari debet. | Og da han rakte hånden ud og slog munken i ansigtet, svarede denne hurtigt: "Vover du at slå én i ansigtet, der ligner Guds billede? Se hvilken betaling du vil modtage til gengæld for det". Det var han grebet i, og af den grund blev han mødt med det argument fra de vismænd, der sad sammen med ham, at han af en alvorlig forpligtelse var pålagt selv at behandle den martyr, der skulle fældes, mildt, og især fordi efter deres loves afgørelse burde han, som var skyldig i en forbrydelse, han skulle dø for, ikke sønderflænges ved nogen strafs fuldbyrdelse. |
| 22 Tunc iudex ad sanctum Isaac conuersus ait: 'Forte madidus uino aut phrenesi (368) captus ad ista, quae prefers, non facile potes aduertere, nam ipsius uatis nostri, quem tu temere conuiciis impetis, sententia manet irrefragabilis animaduerti debere in eos qui talia de ipso non uerentur profiteri'. | Da vendte dommeren sig mod Isak og sagde: "Måske er du beruset af vin eller grebet af vanvid over det, som du foretrækker og ikke let kan vende dig bort fra, for vor egen profets dom, ham, som du dristigt med hurtige råb (vender dig imod), forbliver urokkelig: at man bør straffe dem, som ikke afholder sig fra at bekende den slags om ham". |
| 23 Ad quem uenerabilis Isaac intrepida responsione ait: 'Ego quidem, iudex, nec uino madidus nec quolibet morbo saucius sum, sed zelo iustitiae conflagrans, qua uatem uestrum uosque expertes existere comperi, ueritatem uobis exposui; propter quam si mors furibunda occurrerit, libens excipiam, placidus subeam nec ab eius casibus ceruices meas auertam. Noui enim Dominum dixisse: «Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum»'. | Til dette svarede den ærværdige Isak straks: "Nej, kære dommer, jeg er ikke hverken drukken eller besat af én eller anden sygdom, men jeg brænder af iver for retfærdigheden, som jeres spåmand og I selv forsøger at erfare jer til eksisterer, og jeg vil påvise sandheden for jer; og hvis den rasende død fremkommer af den grund, så modtager jeg den frivilligt, og vil fredeligt underlægge mig den og ikke vende min nakke bort fra den af disse grunde. For jeg véd, at Herren har sagt: "Salige er de, der lider forfølgelse på grund af retfærdigheden, for himmerigets rige er deres". (Matt 5,10) |
| 24 Tunc iudex carceri illum tradens, protinus regi causa eius innotuit, qui tantae accusationis euentu perterritus ilico ferocioribus animis ferox promit edictum, dicens morti usquequaque fieri debere obnoxium talem in auctorem fidei suae ferentem conuicium. | Da førte dommeren ham i fængsel og forelagde hans sag for kongen, som blev forfærdet over, at en sådan beskyldning kunne fremkomme og straks på stedet med overmodigt sind udstedte den bestemmelse, at den, der fremsætter sådanne påstande imod deres tros grundlægger altid burde lide døden. |
| 25 Hinc Dei seruus ad necem damnatus uertice plectitur, hinc in stipite eleuatus capite deorsum appenditur atque ultra amnem in spectaculum urbis locatur tertio Nonas Iunias, feria quarta, aera octingentesima octuagesima nona. Cuius corpus post aliquot dies cum ceteris, qui eum imitando perempti sunt, igne crematum et in fauillam conuersum deinceps in amnem proiectum est. | Herefter blev Guds tjener, der var dømt til døden, halshugget, og her blev hans hoved sat på en pæl og anbragt på den anden side af floden, så byen kunne se det, den niende juni, en onsdag, år otte hundrede og ni og firs. Hans lig blev efter nogle dage sammen med de øvrige, som blev dræbt, fordi de efterlignede ham, opædt af ilden, til der kun var emmer tilbage og derefter kastet i floden. (se liberII#32f). |
| 26 4. Sed necesse est exponere quibus indiciis uel prodigiis hic beatus Isaac extiterit in infantia denotatus, ut ex eo diuinitus ad coronam martyrii illum fuisse credamus electum, ex quo in matris utero positus terribilem ualde parentibus stuporem intulerit; tribus namque uicibus una die, paulo antequam nasceretur, uisus est loqui, cuius rei nouitate perterrita mulier paene mortua uim uerborum nequaquam potuit intelligere. | |
| 27 Alio etiam tempore, cum adhuc septennis existeret, uirgo quaedam cernit per uisionem globum luminis e caelo descendere; et inter omnium praestolantium turbam solus hic ulnas extendens manibus lumen excepit totamque eius claritatem ori suo iniectam ebibit, felicem tunc et uere beatum omnibus tali condignum munere nuncupantibus. Haec sunt infantiae eius prodigia et signa, quae ilium dignum martyrio longe antea protenderunt. | |
| 28 5. Nam quidam sacerdos ex coenobio Tabanensi, ex quo idem beatus ad agonem processerat, peractis missarum dominico die sollemniis, septimo scilicet Iduum Iuniarum, qui post quintum martyrii sui diem euenerat, in quodam lectulo fratrum recumbens obdormire paulum coepit. | |
| 29 Et ecce subito per somnium uidit puerum decoris pulcherrimi a partibus Orientis uenire schedamque mirae pulchritudinis manibus (369) gestantem sibi adsistere; quam ab eo accipiens scripturam eius legere coepit. Erat enim his exarata sermonibus: 'Sicut pater noster Abraham Isaac filium Deo in sacrificium obtulit, ita et nunc sanctus Isaac in conspectu Domini sacrificium pro fratribus immolauit'. Et continue quidam e ciuitate uenientes dixerunt beatum Ieremiam martyrio cum aliis fuisse coronatum per Dominum nostrum Ihesum Xpm, cuius exemplo nonnulli ad publicum sub eadem professione perempti sunt. | |
| 30 6. Sed dudum anticeps illis beatae memoriae Perfectus presbyter extitit, qui ob eiusmodi professionem qua et isti occubuit, sed non eo modo quo ipsi deciderunt. Praedictus namque presbyter coacte ad passionem tractus uiriliter consummauit sancti certaminis cursum. Hi uero sponte sua uenientes acriter hosti resistunt et quadam uiolentia per effusionem cruoris regnum caeli capessunt. Quo autem ordine idem uenerabilis Perfectus presbyter passionis brabium emeruerit, principium libri secundi exponet, ac deinceps ceterorum nomina, aetates, ortus temporaque allisionum edicet. | |
| 31 Quapropter hanc praefationem in capite uoluminis posui, ut inter laudes uituperationesque sanctorum me discurrentem, interdum etiam auctori profano obuiam uenientem lectores mei facilius intelligerent, precibus expiarent, orationibus adiuuarent et tam de illis quam de me ipsis f auente iudicium propitium et nunc et ante Dominum ferrent. |
Noter:
n11. 18 cautela suspectum \\ 25 alterum et] '«Et» coniunctio quidem deerat in exemplari fueratque superaddita prisca admodum et Mogarabi scriptura, sicuti et multa alia saepe; et manifestum utique est coniunctionem ab Alua.ro iniir-positam, neque enim quae sequuntur Quintiliano tribui possum' Morales